Stowarzyszenie Eksporterów Polskich

1. Miejsce inwestycji w polsko-ukraińskiej współpracy gospodarczej.
   Wśród głównych obszarów współpracy gospodarczej z Ukrainą - zdecydowanie dominuje wymiana handlowa, gdyż obroty handlowe w 2007 r. osiągnęły rekordowy poziom 7,2 mld USD, a w roku bieżącym wzrosną do 10 mld USD. Polskie inwestycje bezpośrednie na Ukrainie - według, stanu na 1 lipca br (w wartości skumulowanej) osiągnęły poziom 730,5 mln USD. To dużo i mało, choć odznaczają się dość wysoką dynamiką w ostatnich latach: w roku 2007 wzrosły one o 300 mln USD. W tym roku ta dynamika nieco przygasła, bo w I półroczu wzrosły one tylko o 60 mln USD. Ale jest to zjawisko przejściowe, bo zainteresowanie polskich inwestorów jest duże nadal i jest kwestią kilku miesięcy, kiedy nasze inwestycje globalne przekroczą 1 mld USD. Myślę, że kryzys na światowym rynku finansowym nie wystraszy naszych inwestorów, choć ze spowolnieniem wzrostu gospodarczego trzeba się liczyć. Nie widzę też istotnego wpływu na stan polsko-ukraińskiej współpracy gospodarczej obecnego kryzysu politycznego na Ukrainie i przedterminowych wyborów parlamentarnych. Biznes ukraiński trzyma się dobrze i jak potwierdziły to dwie poprzednie, podobne kampanie - nie ma tu bezpośredniego ich przełożenia na gospodarkę i stosunki dwustronne z Polską. Bądżmy więc dobrej myśli!
2. Miejsce Polski wśród inwestorów zagranicznych na Ukrainie.
   Polska, na liście największych inwestorów zagranicznych na Ukrainie zajmuje 12 miejsce, z udziałem w globalnej kwocie inwestycji zagranicznych na poziomie 2,3%. Za nami są inwestorzy szwajcarscy i węgierscy, a bezpośrednio przed - włoscy, choć różnice są niewielkie i do pierwszej dziesiątki mamy szanse wskoczyć. Dla informacji tylko - największymi inwestorami na Ukrainie są - w kolejności - Cypr, Niemcy, Holandia, Austria, W.Brytania,Rosja, USA, Szwecja, Brytyjskie Wyspy Dziewicze i Francja. Skumulowana wartość BIZ na Ukrainie, według stanu na 1 lipca br. wynosi 36,5 mld USD. Potrzeby gospodarki ukraińskiej są wielokrotnie większe. Dla ciekawości - wartość BIZ w Rosji jest oczywiście wyższa i wynosi 106,6 mld USD, ale jak na kontynent - też jest to poziom niski. Polskie inwestycja bezpośrednie w Rosji na koniec 2007 roku wynosiły 331,2 mln USD, a na koniec 2008 roku zbliżyć się mają do 500 mln USD. Są więc prawie o połowę niższe niż na Ukrainie. Na rynki WNP wchodzimy więc przez Ukrainę, która stała się bramą inwestycyjną na Wschód! Struktura BIZ na Ukrainie jest podobna lub zbliżona do naszej: zagraniczni partnerzy inwestują w przemysł przetwórczy, sektor finansowy, w obrót nieruchomościami i w usługi dla przedsiębiorstw, w handel i usługi remontowe oraz w budownictwo i łączność, ale w rolnictwo tylko 2,3%. Polscy inwestorzy - w sektor finansowy, przemysł chemiczny i petrochemiczny, przemysł drzewny, operacje na rynku nieruchomości, handel hurtowy, w różne gałęzie przemysłu, w tym w przemysł metalurgiczny i metalowy. Podobna jest struktura branżowa inwestycji polskich na terenie Rosji.
3. Propozycje inwestycyjne i produkcyjno - kooperacyjne.
   Możliwości są bardzo duże - Ukraina jest krajem niedoinwestowanym. Potrzeby są określane na 200 mld USD obecnie. Zainteresowanie rynku ukraińskiego dotyczy m.in.:
   • nowoczesnych maszyn i urządzeń oraz nowych technik i technologii produkcji, w tym dla obiektów przemysłu elektromaszynowego, energetyki, górnictwa i hutnictwa, zwłaszcza w dużych ośrodkach przemysłowych, skoncentrowanych w części wschodniej i południowo-wschodniej kraju. Tu rozpoczęty został proces restrukturyzacji i modernizacji aparatu produkcyjnego, a także prywatyzacji;
   • budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, w związku z wysoką dynamiką wzrostu w tym sektorze, a zwłaszcza w budownictwie mieszkaniowym i w hotelarstwie;
   • rolnictwa, gdzie deficyt maszyn rolniczych, na skutek zużycia parku maszynowego, sięgającego 75-80%, wymaga nakładów na jego odnowę i wprowadzenie nowych rodzajów techniki i urządzeń techniczno - technologicznych; dotyczy to m.in. składowania i przechowywania płodów rolnych oraz ich przetwórstwa;
   • przemysłu spożywczego, gdzie - jak dotychczas -baza przetwórstwa surowców rolnych i produkcji gotowych artykułów spożywczych jest stosunkowo szczupła i nie odpowiada jeszcze wymogom jakościowym i standardom sanitarnym rynków zagranicznych, a nawet rynku wewnętrznego;
   • rozbudowy i unowocześnienia infrastruktury drogowo - transportowej i komunalnej, zwłaszcza w związku z coraz bliższą perspektywą organizacji EURO - 2012;
   • sprzętu i urządzeń służących ochronie środowiska naturalnego;
   • rozwoju bazy turystycznej, w tym w najbardziej atrakcyjnych rejonach podkarpackich czy naddniestrzańskich;
   • obiektów socjalnych, zwłaszcza na terenach wiejskich (służba zdrowia, szkoły, przedszkola);
   Propozycji tego typu i podobnych jest, oczywiście, znacznie więcej. Bardziej szczegółowymi informacjami z tego zakresu dysponują ukraińskie, terytorialne izby przemysłowo-handlowe oraz departamenty współpracy gospodarczej i inwestycyjnej z zagranicą w obwodowych i miejskich administracjach państwowych, które są także organizatorami corocznych forów inwetycyjnych i biznesowych. W tym kontekście - oprócz tego, w co inwestować - ważne jest także pytanie - gdzie inwestować, tj. w jakich regionach Ukrainy. Wszak to kraj dwa razy większy od Polski. Tu mogą być dwie odpowiedzi i - co może wydać się paradoksalne - obie będą prawdziwe. Pierwsza - że inwestować można wszędzie, bo popyt i potrzeby inwestycyjne odczuwają wszystkie regiony i obwody - od Krymu do Łucka i od Czerniowców po Czernihów. Druga - to gdzie są najkorzystniejsze warunki lub bardziej korzystne. Z analiz struktury regionalnej wynika, że w przyciąganiu inwestycji zagranicznych przoduje Kijów z udziałem w 32,8% w globalnej kwocie BIZ. Dalsze miejsca zajmują uprzemysłowione regiony wschodniej Ukrainy - obwód dniepropietrowski, doniecki i charkowski (ich łączny udział - 17,3%). Sporym zainteresowaniem cieszą się obwody - kijowski, zaporoski, odeski, lwowski i Autonomiczna Republika Krymu. Najmniej zainwestowano dotychczas w obwodach - tarnopolskim, kirowogradzkim i czerniowieckim. Warto też dodać, że w połowie 2008 roku na Ukrainie funkcjonowało ponad 16400 przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. Najwięcej w Kijowie i w obwodzie lwowskim.
4. Warunki realizacji, w tym aktywna promocja i obecność na rynku.
   Możliwości inwestowania na Ukrainie są ogromne. Warunki dostępu do rynku dla polskich towarów i usług są na ogół sprzyjające, o czym świadczy poziom i dynamika obrotów handlowych. Rosną inwestycje. Są jednak "ale", na które warto zwrócić uwagę i wiedzieć o nich, chociaż nie wpisywać ich w czarne scenariusze. Nie wyolbrzymiać! Utrudniają życie inwestorom, a to są ich opinie, m.in.:
   • nieprzejrzystość, niespójność i duża zmienność ukraińskich przepisów prawnych, powodujących dowolność interpretacyjną lokalnych administracji gospodarczych,
   • skomplikowane i niejasne procedury biurokratyczne, samowola i uznaniowość urzędników,
   • wysoki stopień korupcji w różnych sferach życia gospodarczego,
   • niski poziom sądownictwa, brak możliwości sprawnego i obiektywnego rozstrzygania sporów gospodarczych,
   • trudności w egzekwowaniu zwrotu podatku VAT,
   • zły stan infrastruktury transportowo-drogowej i za mała liczba przejść granicznych, co powoduje bardzo długie kolejki i wydłuża czas wyczekiwania na granicy na odprawy celno-paszportowe, zwłaszcza przy przewozach samochodowych towarów.
   Niektóre firmy sygnalizują również przypadki stosowania wobec nich tzw. rejderstwa, nieuczciwych, w tym nawet siłowych prób przejmowania firm czy walki z konkurencją. Ale to jest tylko memento. Warunki skutecznego działania inwestorów na rynku ukraińskim powinny uwzględniać m.in. takie elementy, jak:
   • dobrą znajomość sytuacji makro i mikroekonomicznej na rynku partnera, w tym sytuacji cenowej, w produkcji i w handlu zagranicznym, poltyki kursowej, sytuacji na rynku pracy, inflacji itp.
   • dobrą znajomość uwarunkowań prawno-legislacyjnych dla prowadzenia działalności gospodarczej na rynku partnera,
   • wybór właściwego partnera do współpracy, bez korzystania z pseudopośredników,
   • bezpośredni kontakt z partnerem, polączony z wizytą w miejscu jego działalności,
   • precyzyjne formułowanie warunków kontraktu, w tym w zakresie warunków płatności i unikanie rozstrzygania sporów w sądach ukraińskich.
   • ocena obecności konkurentów, miejscowych i zagranicznych.
   Ważnym elementem jest wybór formy promocji firmy, towaru, marki czy projektu inwestycyjnego. Wybór miejsca i formy prezentacji oferty czy propozycji współpracy: targi, wystawy, forum biznesowe, inwestycyjne, spotkanie, konferencja, misja gospodarcza. Trzeba pamiętać o działaniach postpromocyjnych. Dobra znajomość języka obcego - rosyjskiego czy ukraińskiego.
   Wskazane jest korzystanie z informacji Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie, porad i konsultacji z jego pracownikami. Ważna rola Wydziału Ekonomicznego Ambasady RP.

ZAMIAST PODSUMOWANIA

O możliwościach inwestycyjnych - najlepiej świadczy obecność na Ukrainie konkretnych firm polskich. W tym przypadku chodzi o inwestorów. Do najważniejszych zaliczyć trzeba: banki - PeKaO SA z zaangażowaniem kapitałowym w UniCredit Ukraina, PKO BP SA w Kredobank, Getin Holding w Prykarpattja Bank SA oraz PZU SA w PZU Ukraina; podmioty sektora przemysłowego - firmy Barlinek, Cersanit, Sanitec-Koło, Can-Pack, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych TZMO, Inter - Groclin oraz firmy sektora meblarskiego - Forte, BRW i Nowy Styl. Warto pójść w ich ślady i zainwestować. Zachęcam!

Mikołaj ONISZCZUK

Warszawa, 23 pażdziernika 2008 r.